JEFF BUCKLEY: MYSTERY WHITE BOY
(Artigo escrito no 2011 para o xornal online Certo, dentro da serie Música por dentro).
Souben de Jeff Buckley cando morreu. O seu nome soábame, pero non foi ata pouco despois da súa desaparición que un amigo me emprestou un disco del. Entón embargoume a curiosa sensación de que chegaba tarde: a obra de Buckley xa estaba pechada. Xa non crearía máis música. Eu xa non podería seguilo en tempo real.
Souben de Jeff Buckley cando morreu. O seu nome soábame, pero non foi ata pouco despois da súa desaparición que un amigo me emprestou un disco del. Entón embargoume a curiosa sensación de que chegaba tarde: a obra de Buckley xa estaba pechada. Xa non crearía máis música. Eu xa non podería seguilo en tempo real.
A
historia de Jeff Buckley como músico, ademais do compoñente
xeracional (naceu
nos Estados Unidos en 1966), ten outros moi especiais: o de ser fillo
de Tim Buckley, músico da California dos anos sesenta morto
prematuramente; e o de terse lanzado a cantar por vez primeira en
público nunha homenaxe ó seu finado pai. Ó parecer anteriormente
só fora guitarrista de varios grupos. Cando rompeu a cantar
descubriuse – tal vez tamén descubriu para si mesmo- como un
cantante superdotado, cun rexistro extraordinario, semellante pero
tamén máis amplo que o do seu pai. O seu selo persoal e a súa
grande calidade como compositor e intérprete fixéronlle evitar a
marca de “fillo de” dende o principio; moitos dos que aprecian a
súa música nin sequera saben que o seu pai se dedicaba ó mesmo. Eu
persoalmente tardei anos en escoitar algún disco do seu pai...e a
verdade, prefiro ó fillo.
Jeff
Buckley tamén morreu cedo, en 1997, ós 31 anos. Isto, queiramos ou
non, condiciona a nosa escoita, sobre todo nas interpretacións máis
sentidas, co único acompañamento da súa guitarra chea de eco, e
coa súa voz etérea acadando notas coas que ingresar no coro dos
serafíns. Parece que dalgún xeito, dende un punto de vista
estético, ó morrer sendo mozo cumpría coa súa misión. Aí están
a escuridade tanto da música, con estrañas e lúgubres harmonías,
como das letras, como iremos vendo; versos como “a miña hora
chegou” (“Grace”) cantado cunha convicción arrepiante. Meteuse
no río Wolf (Tennessee), unha das ramificacións do Misisipi,
totalmente vestido, para saír del xa sen vida; segue sen estar moi
claro se ó facelo a súa vontade era a de desaparecer do mundo dos
vivos. A súa breve existencia e romántica morte, coas súas
melancólicas cancións como banda sonora, fustrigan as tendencias
melodramáticas de moitos dos seus seguidores, e prestáronse a
ingresalo no templo dos heroes caídos con pase VIP para ocupar a
tumba dun moderno e fermoso Edgar Allan Poe. As circunstancias do
artista sempre son importantes á hora de apreciar a súa arte, por
suposto. Pero o que importa de verdade son as cancións, as boas
cancións que nos illan do resto do mundo para reconectarnos a el
cunha nova perspectiva.
Jeff
Buckley só sacou un disco de estudio en vida, Grace
(1994), moi celebrado
xa dende o momento da súa aparición. Así que a maioría das
gravacións que temos del son en directo (xunto con esbozos para o
seguinte álbum, sacados ó mercado baixo o título
Sketches for My Sweetheart the Drunk).
Buckley curtiuse tocando nos pubs en solitario, facendo gala dun
repertorio moi variado ó que lle daba un toque persoalísimo, mostra
da súa grandeza. Aí está a complicidade co público e a intimidade
do Live at the Sin-é,
directo gravado nun local neoiorquino e no que se recollen dous
concertos de 1993, con Buckley acompañado só pola súa guitarra, o
que lle basta para encher todo o espazo coa súa música.
Coa
súa banda e formando parte da súa presentación ó mundo existen
dous directos esenciais: o do Olympia de París (dous concertos en
xullo de 1995) e o que vou comentar nesta ocasión: Mystery
White Boy.
En
Mystery White Boy
recóllese o que a súa nai e o guitarrista da súa banda Michael
Tighe consideran o mellor da música de Jeff Buckley en directo. Ata
onde oín (existen infinidade de gravacións de actuacións, moitas
delas filmadas e dispoñibles en Youtube) creo que acertaron. Doce
cancións que son unha pequena e espléndida mostra do seu labor –
do que lle deu tempo a facer- nos escenarios do mundo enteiro dende
febreiro do 95 ata o mesmo mes do ano seguinte. Inclúe sete cancións
que tamén se gravaron en estudio para o Grace,
outros tres temas propios e dúas versións.
É
un disco suxestivo dende o mesmo título, que poderiamos traducir
como “Misterioso mozo branco”. Imaxinemos a Jeff Buckley entrando
nun garito do Sur profundo, as pantasmas dos bluesmen
parando de tocar ó ver a aquel mozo pálido e o que pasa a partir de
entón. Algo como Xesús entre os doutores.
Ó
principio de Mystery
White Boy escoitamos
as conversas e as risas dun público non moi numeroso, supoño que
nunha sala de concertos. Uns estalidos eléctricos anuncian o comezo
da canción. O espazo faise maleable e medra mentres a guitarra
arpexa unhas notas e a percusión toca un ritmo que anuncian que imos
escoitar unha voz procedente do deserto. Os arranxos orientais de
“Dream Brother” xurdiron da primeira vez que Buckley e Matt
Johnson, o batería, tocaron xuntos, sen coñecerse aínda. Unha
revelación de sol ardente e area para advertir a alguén de que non
abandone ós que lle queren: “Non sexas como o que me fixo tan
vello, non sexas como o que deixou atrás o seu nome, porque estanche
a esperar como eu esperei polo meu, e ninguén veu nunca...” di o
retrouso. “ Amo a túa voz e o teu baile demente, oio as túas
palabras e coñezo a túa dor, coa cabeza entre as mans e o bico dela
nos beizos doutro, os teus ollos fixos no chan e o mundo a xirar para
sempre... durmido na area co mar mollándote.” A voz de advertencia
tamén coñeceu os sufrimentos mundanos e a senda da autodestrución.
Ó parecer Buckley escribiu esta canción para dicirlle a un amigo
que deixase esa senda e non abandonase á súa moza embarazada.
Aproveitou o que lle quería dicir ó seu amigo para facer unha
canción onde tamén nos conta que el sabe o que é ser abandonado. A
súa voz desátase tralo primeiro retrouso e voa, e libérase e cobra
vida fuxindo do control do cantante, e entra na pasaxe instrumental e
ti pregúntaste como é posible, o falsete non era tal, canta unha
muller que despois é un home que despois é unha muller aló no
deserto...e finalmente o océano, unha onda e todo enmudece. Aplausos
e berros do público. Se eu tivera estado aí, non creo que puidera
reaccionar tan rápido.
Imaxes
de fantasmagoría na seguinte canción, de ataduras ó máis escuro
da mente en “I Woke Up in a Strange Place” (“Espertei nun lugar
descoñecido”), un chorro onírico de palabras, resaca e loita
interior, potencia das guitarras e desconcerto e medo na voz do
intérprete, que se torna en furia cara o final, cuspindo en “KISS
The PIStol!” unha rima interior que culmina a canción.
Loita
interior a causa de e marcando as relacións interpersoais, imaxes de
romanticismo extremo, expresións de soidade e desexo ó botar de
menos a unha muller, que sempre é moi fermosa no canto e nas
palabras de Buckley; sobre isto versan a maioría das súas cancións.
De feito, ó escoitar a descrición dunha muller, ou do que fai, por
parte de Jeff Buckley, vexo ás mulleres máis fermosas de todas as
que habitan as cancións. É o caso do obxecto de desexo de “Mojo
Pin” (o “mojo” é un talismán sexual asociado ás prácticas
vudú dos negros do sur dos EUA), con música coescrita polo
guitarrista Gary Lucas, e que vai dirixida a unha beleza negra que se
lle resiste ó protagonista: “Se só volveses a min, se te deitaras
ó meu lado, non necesitaría este mojo para estar satisfeito”. A
música é belísima, xurdindo suave, a voz tranquila, para estourar
en cada retrouso, cada vez con máis potencia, ata o último
BLAAAAAAACKKK!!! que desgarra a gorxa do cantante (é incrible que
puidera facer isto e acto seguido volver ter a voz dunha muller
anxélica). Esta é a canción que abre o Grace;
como o resto das pertencentes a ese disco que aparecen aquí en
directo, se eran intensas no estudio, agora sacódenche a alma, a voz
chega máis abaixo no abismo ou máis arriba no ceo, a
instrumentación é máis tenra ou máis salvaxe, as letras cobran
unha nova vida e flúen libres (non se trata de cantar as letras tal
e como están no disco; un artista de primeira recrea a canción
mentres a toca, e isto supón que ás veces xorden dela palabras ou
versos distintos, dependendo do sentimento, da memoria e das
circunstancias.) Buckley, como todos os grandes, síntese plenamente
vivo perante o público e dirixe a banda con ese sentimento.
“Lilac
Wine” foi escrita por James Shelton en 1950 para un musical, pero
fíxose coñecida pola versión de Nina Simone de 1966. Buckley fai
varias versións das cancións que lle escoitou a esta grande
intérprete, e sempre lles colle o pulso, debido sobre todo ó seu
incrible rexistro vocal, ás cancións cantadas por mulleres. A
versión de Simone antóllaseme como un paso evolutivo intermedio que
levaría a esta incrible versión de Buckley. Oímos como se fai o
viño de lilas, e como un se lamenta por amar demasiado, por beber
demasiado. A súa cadencia identifícanos coa alma namorada perdida
“na fresca noite do pantano”; o son etéreo dos instrumentos
lévanos alí. Jeff arrastra ós músicos fóra de ton cara o final,
e no último momento volven ó camiño aínda tirando del, que segue
adiante con paso torpe, e saen do pantano... “Escoita...non vexo
con claridade, non é ela vindo cara min?” Unha desas cancións
polas que eu pagaría por tela escrito.
Esta
canción enlaza perfectamente coa seguinte, a pesar de que están
tomadas de concertos distintos; un acerto dos que ordenaron os temas
no disco, supoño que Tighe e a nai de Buckley. Aquí ábrese o
camiño cara o ceo. Buckley explica ó principio “Eh...esta é unha
canción que algúns non escoitastes nunca...case ningún de vós.”
Notas abertas collendo impulso para voar. Trátase de “What Will
You Say”, (“Que vas dicir?”), coido que dirixida ó seu pai:
“Pasou tanto tempo, eu só era un neno, que vas dicir cando vexas a
miña cara?” Non quero poñerme freudiano, pero é o que hai. Jeff
cruza aquí ó outro lado para encontrarse con Tim. Os dous músicos,
seríalle difícil non identificarse co seu pai; os dous espíritos
torturados e distorsionados, e unha nova profecía de Jeff adiantando
o seu propio fin. “Pai, óesme? Coñécesme? Preocúpaste por iso,
tan sequera?”; “Sinto o meu tempo arrastrándose cara un lento
final...” e di “arrastrándose” (“crawling”) en falsete, é
o que está a sentir e confirmarnos dende as súas vísceras. Non sei
que se sentiría ó escoitala antes de que Jeff Buckley morrera, ou
sen saber como morreu. Aquí o peso das circunstancias marcan a
canción. Imposible separar narración do narrador; máis ben canción
do cantante. Unha terceira persoa podería cantala hoxe e titulala
“Historia de Jeff Buckley”.
“Last
Goodbye” ( “Último adeus”) foi o maior éxito de Buckley nas
listas; aquí podemos escoitar unha versión en París, con imitación
de Edith Piaf incluída na súa presentación. Trata dunha ruptura e
a busca das razóns da mesma, así como a dificultade da súa
conveniente asimilación. Os sendeiros da mente non levan ó corazón:
podemos argumentar que non nos coñecíamos, buscar unha ou outra
razón. O caso é que non íamos a ningures, pero o lume vai tardar
en apagarse.
O
lume está sempre presente nas cancións de Buckley, tamén nas súas
letras. A paixón fai arder as súas paisaxes. “O lume das
lembranzas” (“Mojo Pin”); “ Repican as campás na torre da
igrexa queimando pistas no meu corazón” (“Last Goodbye”)... e
sobre todo, en “Grace”, a canción que deu título ó seu disco.
O lume da Gracia Divina, “espera no lume” (wait in the fire”)
di o retrouso unha e outra vez. Foi a primeira del que me chamou a
atención e a primeira del que aprendín a tocar, un valse escuro e
unha voz que sube e sube de ton, a noite, a lúa, o lume, a chuvia, o
tempo que se vai, o golpe da batería caendo en “WAIT in the
fire!”, “a miña hora chegou”, e un final abrupto.
Xusto
entre “Last Goodbye” e “Grace”, como para conter o seu poder
destrutor, está “Eternal Life”: “A Vida Eterna ségueme a
pista, teño o meu cadaleito vermello brillante, só falta o último
cravo”; “Fixestes un asasino do voso fillo aínda non nacido”.
É unha nova “Masters of War”, unha nova “While My Guitar
Gently Weeps” furiosa, con accesos de death metal destruíndo a
Civilización a base de cuspirlle as preguntas clave no Terceiro
Grado Final, cando aparece a Sombra no terceiro acto: ONDE ESTÁ O
AMOR? ONDE ESTÁ A FELICIDADE? QUE É A VIDA? ONDE ESTÁ A PAZ?
“Dime,
onde está o amor que di o voso profeta? A min só me parece unha
prisión para os mortos viventes.”
“Eu
tiña unha mensaxe para ti e ti décheslle a volta.”
Outra
vez a pregunta: de que serviron 2000 anos de Evanxeo?
“Moodswing
Whiskey”, coescrita con Tighe, é a desolación dunha mañá
alcohólica nunha casa arruinada, disonancia pura, espello roto, o
teu “paraíso de chatarra”, o teu “amor destrutor”, acróbatas
apisoados “no nome da gravidade e polo prezo da entrada”, a
chuvia de Seattle outra vez.
Como
dixen ó principio, o repertorio de Buckley era- é- moi amplo. Unha
noite dun concerto, segundo di na presentación, alguén lle lembrou
no backstage a canción “The Man That Got Away” (“O home que
marchou”), escrita por Harold Arlen e Ira Gershwin, e cantada por
Judy Garland na película A
Star Is Born aló
polos anos 50. Jeff Buckley só coa súa guitarra fai xurdir o
encanto dos corazóns rotos da época; canta en branco e negro como
tomándose un pequeno descanso nun recuncho, como podería ter feito
no backstage, como Judy Garland na película, tomando a última copa
a porta pechada, só que decidiu facelo perante os que foron
escoitalo aquela noite de mediados dos anos noventa. (E sen a
“trapallada” de cambiarlle o xénero á canción, sen dicir “A
moza que marchou”, como fixo por exemplo Sinatra con este tema, e
como se fai moitas veces en casos semellantes.)
“Kangaroo”
é unha canción de Big Star, un grupo americano dos setenta moi
influinte para os músicos da xeración de Buckley. Unha vez máis,
prefiro a versión de Jeff: tiña que cantala el, igual que “Lilac
Wine”. A versión que escoitamos en Mystery
White Boy foi, de
xeito moi apropiado, a última dun concerto en Sidney. Aquí non é
que se abra o espazo: con esta canción imos máis aló da Terra e
miramos as constelacións dende outro sitio. Non hai lamentos nin
lume: é a Inmensidade. “I first saw you”, “Vinte por primeira
vez”, un verso e unha situación que se repite en miles de cancións
e de historias, pero que aquí a min sóame auténtico, á primeira
vez que viches a alguén que será importante na túa vida . Lembras
todos os detalles. “Vinte coa mirada fixa no espazo”. Estes
músicos recollen nese “aquí e agora” daquela noite en Sidney o
son do Universo e fan que o poidamos escoitar.
“Deséxoche...como
un canguro.” Irrupción inesperada deste verso, e ata aquí a
historia de amor. Agora con vós un canguro en forma de notas de
guitarra e baixo dando pequenos saltos ata que entra a batería como
un daqueles canguros boxeadores, ollo coa forza dese estraño animal
que derribou a Rocky Marciano! Final apoteótico. Buckley presenta á
banda e cae o pano.
Aínda
queda por escoitar unha coda. Buckley queda só para o final e
sentimos que agora a despedida é definitiva. Aparece a sensación de
que nunca máis o imos ver. Canta “Hallelujah/I Know It's Over”,
a canción de Leonard Cohen coa dos Smiths intercalada. “Oín que
había un acorde secreto que David tocaba para contentar ó Señor,
pero a ti non che interesa a música, verdade?” Buckley toca ese
acorde secreto ó principio da canción, un arpa no inverno cantando
Aleluia. Venme á cabeza a cita de Chesterton: “O máis incrible
dos milagres é que existen.”
Un
artista milagroso, un dos mellores discos en directo da historia do
que chamamos rock, e no que non hai solos de guitarra. Voz, actitude,
paixón, cancións ardentes. Inevitable a pregunta nestes casos: Que
tería pasado se Jeff Buckley seguise neste mundo? Xa nunca poderei
escoitar esas cancións co seu intérprete e compositor vivo. Pero
polo que a min respecta, o que lle deu tempo a facer é un material
inesgotable. Faime esquecer que existe o Tempo.
Comentarios